تعریف رسمی
زنجیره مارکوف زمان گسسته
یک زنجیره مارکوف دنبالهای از متغیرهای تصادفی X۱،X۲،X۳،… است که دارای خاصیت مارکوف هستند یعنی:
مقادیر ممکن برای Xi مجموعه قابل شمارشی را میسازند که فضای حالت نام دارد.
زنجیره مارکوف اغلب توسط دنبالهای از گرافهای جهتدار نشان داده میشود، که در آن یالهای گراف n توسط احتمال از رفتن از یک حالت در زمان n به حالتهای دیگر در زمان n + 1 برچسب گذاری شدهاست. همان اطلاعات در ماتریس انتقال از زمان n به زمان n + 1 درج میشود که در آن عنصر سطر i و ستون j، احتمال تغییر وضعیت از حالت i-1 به حالت j-1 است. مجموع عناصر هر سطر برابر یک است اما الزاماً مجموع عناصر هر ستون یک نمیشود. در نظریه ماتریسها اگر تمام عناصر ماتریسی نامنفی و مجموع عناصر هر سطر یک باشد، در این صورت آن ماتریس را ماتریس مارکوف میگویند. علت آن است که برای چنین ماتریسهایی میتوانیم یک فضای نمونه بسازیم به طوری که عناصر ماتریس، احتمالهای تغیر وضعیت تمام پیشامدهای فضای نمونه باشند و سپس یک زنجیر مارکوف برای فضای نمونه تعریف کنیم. با این حال، زنجیرههای مارکوف اغلب به صورت یکنواخت در زمان فرض میشوند در این صورت گراف و ماتریس مستقل از n هستند و به این ترتیب به شکل یک توالی ارائه نمیشوند.
تعریف دیگری به شرح ذیل عنوان شدهاست: هرگاه فرایند تعمیرات برای سیستمهای تعمیر پذیر لحظهای یا به عبارتی با زمان کوتاه و قابل اغماض در مقایسه با زمان عملکرد سیستم را نتوان مفروض داشت، روشهایی مانند زنجیرهٔ پیوسته مارکوف برای تحلیل سیستم به کار گرفته میشود. روش مارکوف برای مدلسازی رفتار اتفاقی به صورت پیوسته و ناپیوسته نسبت به زمان یا در فضای حالت تقسیمبندی میگردد. این تغییرات پیوسته یا ناپیوسته اتفاقی را اصطلاحاً فرایندهای اتفاقی مینامند. در حقیقت بهکارگیری روش مارکوف نیازمند این امر است که سیستم نماینگر فقدان حافظه باشد. یعنی حالت و وضعیت آیندهٔ سیستم مستقل از وضعیتهای گذشته آن بوده و تنها به آخرین جزء آن وابسته باشد.
زنجیرههای مارکوف یکنواخت در زمان
زنجیرههای مارکوف یکنواخت در زمان، یا ایستا، زنجیرههایی هستند که در آنها:
که رابطه بالا برای هر n صحیح است. در واقع احتمال انتقال مستقل از n است. چنین زنجیرههایی را میتوان تنها با یک ماتریس احتمال انتقال توصیف کرد. ماتریس احتمال انتقال مستقل از زمان n است و درایهٔ (i,j) ام آن، یعنی ، بیانگر احتمال انتقال از حالت i به حالت j میباشد.
زنجیره مارکوف مرتبه m
زنجیره مارکوف مرتبه m (که در آن m متناهی است) فرایندی است که در آن:
به عبارت دیگر حالت بعدی به m حالت قبلی وابستهاست. میتوان یک {Yn} از {Xn} ساخت به طوری که در فرم کلاسیک خاصیت مارکوف صدق کند؛ که در این صورت Y یک چندتایی مرتب از Xها است یعنی:
زنجیره مارکوف افزاینده
یک زنجیره مارکوف افزاینده مرتبه m با رابطه زیر توصیف میشود:
زنجیره مارکوف زمان پیوسته
لامپی را در نظر بگیرید که یا روشن است یا خاموش. اگر لامپ در زمان t روشن باشد X(t) = 1 و اگر خاموش باشد X(t) = 0. در این صورت متغیر تصادفی X زمان گسسته نیست زیرا پس از ورود به حالتی برای یک مدت زمانی که خود نیز متغیری تصادفی است، در آن جا میماند و سپس به حالت دیگری منتقل میشود. این قبیل فرایندها را زنجیره مارکوف زمان پیوسته مینامیم.
یک زنجیره پیوسته مارکف توسط یک فضای حالت متناهی یا شمارا، یک ماتریس نرخ انتقال Q با ابعادی برابر با فضای حالت است. برای i ≠ j، هر عنصر qij غیر منفی است و نرخ انتقال فرایند را از حالت i به حالت j توصیف میکند.
سه تعریف برای فرایندهای مارکوف زمان پیوسته وجود دارد:
تعریف حدی
اگر متغیر تصادفی وضعیت زنجیره درلحظهٔ t با Xt نشان دهیم و فرض کنیم زنجیره در زمان t در حالت i قرار دارد. با توجه به این که Xt = i و Xt+h به مقادیر گذشته وابسته نیستند، هنگامی که h → ۰ برای هر j و t داریم:
که در این معادله دلتای کرونکر است و همچنین از نماد o کوچک استفاده شدهاست. qij میتواند معیاری از سرعت تغییر حالت از i به j باشد.
تعریف زنجیره پرش یا زمان نگهداری
اگر متغیر تصادفی Yn نشاندهندهٔ nامین پرش (تغییر حالت) در زنجیره باشد و متغیرهای زمان ایستایی در هر حالت را نشان دهند، هر کدام از Siها از توزیعی نمایی با پارامترپیروی میکنند.
تعریف احتمال انتقال
برای هر مقدار و زمانهای با حالتهای داریم:
که در آن pij در دو مجموعه معادلات دیفرانسیلی به نامهای معادلات پیشرو کولموگروف و معادلات پسرو کولموگروف en:Kolmogorov equations صدق میکنند.
زنجیره مارکوف (Markov Approach modeling) قسمت 1
زنجیره مارکوف (Markov Approach modeling) قسمت 2
زنجیره مارکوف (Markov Approach modeling) قسمت 3
زنجیره مارکوف (Markov Approach modeling) قسمت 4
زنجیره مارکوف (Markov Approach modeling) قسمت 5